RSOL e-books and Software

Suugaan Xul ah iyo Abwaan Axmed Aw-geedi “Dheeraad”
Maansoyahan mudh baxay!

Waxa aan idin soo gudbin doonaa qoraal kooban oo aan ka diyaariyay, suugaanta abwaanka weyn ee da’da yar, ee abwaan Axmed Aw-geed “Dheerraad”. Ugu horreyn waxa aan si kooban idinku soo gudbin, taariikhda abwaanka, waxa aan dabadeed si mug leh ugu hakan doonnaa, qaybaha ay ka kooban tahay suugaantiisu. Waxa aan sharraxaad idinka siin doonaa taariikhdii suugaantiisa. Waxa aan haddana ku hakan in aan dul istaago suugaantiisa, una kala horraysiiyo sida ay u kala horreeyeen, waxa aan idin dhex galin doonaa hadba suugaanta abwaanka, suugaanta kale ee ay wadaageen abwaanada kale, sida hal-qabsiga abwaanka ee abwaanada kale, soo nooleynta hees hawleedyada, iyo sida ay uga simman yahiin abwaanada kale. Waxa aan gunta iyo gaba-gabada idin soo gudbin suugaan koo-kooban oo uu leeyahay abwaanku, waxaanan ugu dambeynta qoraalkan kooban aan idinku bushaareyn bushaaro fiican oo idin soo socota

“Axmadow nin dheeraad sitoo dhiibsan baad tahay’e Tu kalaad u dhaaftaa markaad dhaliso tii roon’e

M.I.Warsame “Hadraawi”
Dhul-gariir May 2007 Hargaysa

Waxaa Qorey:
Ibraahin Yuusuf Axmed "Hawd"

Maanso walba oo ka timaadda Maxamed Ibraahin Warsame "Hadraawi" markiiba waxay kicisaa xiisaha iyo dareenka dhammaan dadka afka soomaaliga ku hadla. Awood iyo saamayn sidaas u weyn in maskaxda bulshada lagu yeeshaa, weliba marxaladdan xun ee tafaraaruqa iyo kala tagga ah, run ahaantii arrin fudud ma aha. Waxayse ku tusaysaa sumcad weyn oo uu abwaanku muddo dheer soo urursaday kuna saabsan suugaantiisa wanaagsan iyo fekerkiisa xoogga leh ee qumman. Taas ayaa keentay kalsoonida badan ee halabuurkiisa loo hayo.

Sidii lagu yaqaannay ayuu dulmiga burburinayaa xaqa iyo samahana dhisayaa. Sidii lagu yaqaannay ayuu ka digayaa halis mustaqbalka ku soo jirta. Sidii ayaa eray walba looga garaabayaa isaga oo adeegsanayaa xeelad uu qudhiisu tixdan ku xusayo, taas oo ah:
Dadka dhiirri iyo qawl san baa lagu dhacsiiyaaye
Sida loo dhahaa buu khalqigu ugu dhegtaagaaye
Dhunkaal iyo xajiin lama marshiyo dhuumatiyo sheele
Sida dhuuni-qaataha murtida looma dheehtiro'e

Waxaa Qorey:
Cabdiraxmaan C. Faarax ‘Barwaaqo’

Dhawaanahan dambe waxa si aad ah isu soo taraya kala garasho la’aanta ama kala saarid la’aanta badaha ay ka soo jeedaan maansooyinka Soomaaliyeed. Sidaasi awgeed waxad arkaysaa dad badan oo jiifto gabay ku sheegaya, ama geeraar gabay ku tilmaamaya. Waxan haddaba qoraalkan kooban wax kaga sheegi gefefkaasi iyo sida ay wax uga jiraan. Waxa kale oon tilmaami sida aragtida Maxamed Xaashi Dhamac ”Gaarriye” ee miisaanka maansadu u tahay furaha ugu habboon ee ilaa maanta la hayo ee loo adeegsan karo kala asooridda badaha maansooyinka Soomaaliyeed iyo kala garashada maanso kastaa badda ay ka soojeeddo.

Aan ku bilaabee, intaan dalku burburin, dadka iyo afkuna habaqle noqon, waxan u haystey in la kala yaqaanney badaha maansooyinka Soomaaliyeed oo ay aad u adkayd isku murgintoodu. Waxa kale oo aan filayey in la yaqaan maansakastaa badda ay ku abtirsato. Hase ahaatee, malahaasu wuxu afka u dhacay kolkii aan dhawaan dareemay in dhibaatada maanta jirtaa kaba horreysey burburka. Tusaale ahaan, maansada hoos ku qoran ee uu tiriyey Xuseen Dhiqle ayaa lagu sheegey iney gabay tahay ( Aw Jaamac Cumar Ciise 1999).

Waxaa Qorey:
Jama Musse Jama

Tiro waa aragti dahsoon oo u taagnaan karta qiimayn, hilaadin ama cabbiraad. Astaamaha lagu tilmaansado tirooyinka waxaa la yidhaahdaa asto tiro. Habka dhaqanka ee tirinta afsoomaaliguna waa habdhismeed salkiisu yahay tobanle; waxaa ku jira eber iyo dhammaad li'i, waxaana uu bah la wadaagaa habka tirinta ee afafka kushitigga (kushitig waxaa la isku yidhaahdaa afafka laga hadlo Bariga Afrika ee ay ka mid yihiin Oroomo, Soomaali, Siidamo iyo Canfari).

Aqoonyahannada aan soomaali ahayni, hadday dhugtaan adeegsiga erayada nambar (erayga ingiriisida ah ee number sida odhaada "imisa nambar baad taqaanaa?"); ama sifir iyo eber oo ay ka waayaan afsoomaaliga erey xisaabeed u dhigma aragtida 0; ama malyan, balyan iwm, waxay shaki galin karaan in soomaalidu aanay hiddoba u lahayn aragtida tiro. Xaqiiqdu waxay tahay mid taa ka fog.

Waraaqdan waxaynu ku eegi doonnaa sida xisaab dhaqameedka soomaalida, iyo adeegsiga tiraduba, ay uga soo jeedaan dhugmo hore oo soomaalidu lahayd, islamarkaana erayada loo adeegsado tirooyinku ay asal ahaan ku abtirsadaan afsoomaaliga toolmoon ee soo jireenka ah. Sidaa darteed, waxaynu arki doonnaa in fikradda tirinta iyo tiradu aanay ahayn wax mar danbe soo gaadhay soomaalida, balse ay yihiin hidde iyo xaddaarad dhaqan oo soo jireen ah.

Beryahan waxa muran weyni ka joogaa sidii loo sugi lahaa ama loo ogaan lahaa ninkii u horreeyey ee tibaaxay aragtida loo yaqaan Miisaanka Maansada Soomaaliyeed, loona siin lahaa ladhka lagu loollamayo ee ah: Aabbaha miisaanka maansada Soomaaliyeed.

Qoraalkani wuxuu jawaab waafi ah siinayaa murankan.

LAYLI GOOBALAY waa ciyaar dhaqameed kasoo jeedda bahda ciyaaraha ah ee la isku yidhaahdo Manqala. Manqala waa eray carabi ah oo macnihiisu yahay tirin. Reer galbeedku waxa kale oo ay u yaqaaniin bahdan ciyaaraha ah “Count & Capture Games” amase “Ciyaaraha tiri oo tudhsii”. Marmarka qaarkoodna waxaa lagu naanaysaa “African National Game” amase “Ciyaar Qarameedka Afrika.” Magacan danbe ee hanka wayn waxa ay ciyaaraha noocan ahi ku mutasateen ku baahsanaanta ay ku baahsanyihiin bulshada Africa oo dhan iyo dadka asalkoodu kasoo jeedo Afrika.

Waxaa diyaariyey Jama Musse Jama

Dadka Soomaaliyeed waxay caan ku yihiin xoolo dhaqasho. Hayeeshee qodaalkana kama taggana. Soomaaliya (koonfurtii hore) waxay caan ku ahayd, haddana ku tahay, beeraha muuska, liinta iyo canbaha. Beerahaasi waa kuwii uu Talyaanigu sameeyey. Kolka la qodayana waxa lagu qodaa qalabyada cusub ee beeraha lagu falo. Dadka Soomaaliyeedse waxay beeran jireen, haddana beertaan, arabikhi (gallay), hadhuudh (masago), qamandi, sarreen iyo sisin. Qalabkay adeegsadaanna waa qalabkii ay carro-edegta madoobi caanka ku ahayd, kuwaasi oo kala ah yaanbo iyo dibi.

Waxa soo wada diyaariyey Cabdiraxmaan Faarax ‘Barwaaqo’ iyo Mohamoud H. Nugidoon. Waxa kula guusay oo gacan ka geystey Cali Cumar Xasan